Katja Maria Slotte, zangeres en authorised CVT zangdocent, schrijft regelmatig een column voor Vocalisten.nl. Als je hierover mee wilt praten, kun je een reactie plaatsen!
Zangmethodes - Welke moet je kiezen?
Onlangs kreeg ik van een zanger de vraag, welke zangmethode het beste voor hem zou zijn. Hij probeerde een keuze te maken tussen twee zangmethodes, en had ergens te horen gekregen dat methode A beter zou zijn dan methode B. Advies die ik persoonlijk heel erg kort door de bocht vind: geen enkele methode kan per definitie “beter” of “de beste” zijn. Vindt iemand één methode beter dan een andere, geldt dat niet automatisch voor iedereen. Mijn antwoord aan de zanger was eigenlijk heel simpel: de beste zangmethode voor jou is de aanpak die het beste voor jou voelt, resultaten geeft, en jou helpt om te zingen zoals je wilt op een gezond manier. En om heel eerlijk te zijn, kan het zelfs meerdere aanpakken zijn! Hier volgen een aantal gedachten over het kiezen van een zangmethode.
Wat is een methode?
Laten we beginnen met een definitie van het woord "methode". Een methode is een “denk- en werkwijze die wordt gevolgd bij het oplossen van een wetenschappelijk probleem of van een praktijkprobleem”, of “de specifieke manier van werken die wordt gekozen om welbepaalde educatieve doelen te bereiken”. Deze werkwijze is gebaseerd in een filosofie die bewust en systematisch kan zijn, of onbewust en intuïtief. Vaak begint een pedagoog eerst in intuïtief handelen, en ontwikkelt zich de werkwijze in de loop van der jaren in bewuste handelingen met een meer systematisch aanpak. Iedere goede zangpedagoog baseert zijn of haar lesgeven in een bepaalde methodiek. Het kan een bestaande (bekende) methode zijn, of een werkwijze die de docent zelf in de loop van de jaren ontwikkelt en die wellicht invloeden heeft van verschillende bronnen. Geeft iemand zangles zonder een bepaalde methodiek te hanteren, dan is er sprake van lukraak oefeningen doen en aanwijzingen geven, en zijn de resultaten ook afhankelijk van toeval. In principe zou je dus kunnen zeggen, dat er net zo veel zangmethodes als docenten zijn.
Bekende en niet bekende methodes
Een aantal zangmethodes zijn internationaal bekend, bijvoorbeeld Estill Voice Training en Complete Vocal Technique, waarin ook in Nederland les gegeven wordt. Er bestaan natuurlijk nog veel meer methodes, o.a. de klankgeoriënteerde Lichtenberger Methode, Speech Level Singing, Core Singing® van Meribeth Dayme, Zen of Screaming van Melissa Cross, Lisa Popeil’s Voiceworks®, Somatic Voicework™ van Jennifer LoVetri, enzovoort. Een deel van deze methodes zijn in Nederland meer bekend dan de anderen. Er zijn ook zangpedagogen die hun werkwijze geen naam hebben gegeven of als methode geregistreerd hebben, maar hun visie en werkwijze toch hebben gepubliceerd in boekvorm. Een voorbeeld hiervan is de Amerikaanse Jennifer Hamady met haar boeken “The Art of Singing “ en “Learning To Sing”, en van Nederlandse bodem Ineke van Doorn met haar boek “Professioneel Zingen voor Iedereen”.
Naast de eigen ervaringen die de zangpedagoog heeft gehad met het zingen en lesgeven, zijn een deel zangmethodes ook onderbouwd met onderzoek. Het onderzoek kan bijvoorbeeld een samenwerking zijn tussen verschillende (stem)specialisten en -onderzoekers, zoals zangpedagoog, KNO-arts, logopedist, muziekpedagoog, of een andere deskundige.
Er bestaan ook methodes waar stemexpressie of stembevrijding centraal is. Bij dit soort aanpakken is er sprake van je eigenheid naar buiten brengen door middel van je stem, maar is er minder (of geen) aandacht aan zangtechniek.
Verschillende ingangen
Zangmethodes verschillen van elkaar o.a. wat betreft analyseren, categoriseren en benoemen van klanken, de technieken waarop gewenste klanken worden bereikt, en het omgaan met adem en ademsteun. De bedoeling met dit artikel is echter niet om de overeenkomsten en verschillen tussen hedendaagse zangmethodes te analyseren.
Wanneer er over zangmethodes gesproken wordt, worden de zangtechnieken van verschillende methodes vaak met elkaar vergeleken. Maar omdat zangmethodes niet alleen uit zangtechniek bestaan, komen twee verschillende methodes naar mijn mening niet helemaal tot hun recht als we alleen de zangtechnische onderdelen van de betreffende methodes onder de loep nemen. De pedagogische aanpak en de filosofie erachter heeft ook invloed op hoe er les wordt gegeven, bijvoorbeeld op de manier waarop er met klankidealen, techniek, uitleg en aanwijzingen wordt omgegaan.
Een deel van de zangmethodes geven les vanuit bepaalde klankidealen. Bij de klassieke zangmethode hoort bijvoorbeeld één bepaald klankideaal waarbij de klank gelijkmatig moet zijn over het hele bereik, en waarbij bepaalde klanken niet kunnen. Er zijn ook zangmethodes die open staan voor alle klanken, of waarbij de smaak van de zanger bepalend is i.p.v. die van de docent. Centraal hierbij is gezond stemgebruik, ongeacht met welke sound er gezongen wordt.
Een keuze maken
Welke aanpak voor iemand het beste is, heeft naar mijn mening te maken met een som van factoren zoals bijvoorbeeld je persoonlijkheid, hoe jij het beste leert, wat je doelen zijn en wat jij op dit moment nodig hebt. Bij het kiezen van een geschikte methode wil je daarnaast ook weten dat de betreffende methode technieken bevat voor de stijl van muziek die je wilt zingen en de klanken die je daarbij nodig hebt.
Wil je kennis maken met een zangmethode, raad ik je aan om een introductie-workshop of les te volgen. In één individuele les kom je er al vrijwel snel achter of de manier waarop er les wordt gegeven bij jou past. Maar in alle eerlijkheid is één les vaak niet voldoende om erachter te komen hoe je met de betreffende methode systematisch werkt. Dit heeft met tijd te maken – meestal duurt een individuele les tussen de 45 en 90 minuten. Een docent kan jou in één les een introductie geven in de methode waarmee zij of hij lesgeeft, en heb je na een les meestal al resultaat, maar het echte werk begint pas daarna.
Als je zangles gaat volgen, kun je daarom het beste gaandeweg controleren of de toegepaste methodiek voor jou goed is. Dit doe je gemakkelijk door een aantal dingen in de gaten te houden:
1) Voelen de technieken en oefeningen goed voor je stem, of krijg je pijn in je keel van het zingen?
2) Leer je de klanken maken die jij wilt maken?
3) Leer je de technieken en oefeningen in de praktijk toepassen (bij het zingen van een lied)?
4) Krijg je oplossingen voor de problemen of vragen waarvoor je op zangles ging? Ga je vooruit?
Daarnaast wil je ook in de gaten houden of je met behulp van de lessen niet alleen zangtechnisch, maar ook muzikaal en artistiek groeit, of je meer zelfredzaam wordt bij het oefenen van zang en in het maken van technische, muzikale en artistieke keuzes. En natuurlijk ook, of je plezier hebt tijdens de lessen en met het zingen!
Kwalitatief zangles
In je zoektocht naar kwalitatief zangles raad ik je echter aan om niet alleen maar naar namen van methodes te kijken. Naar mijn mening is een van de meest belangrijke factoren in goed zangles, ongeacht van de methode, de docent van wie je les krijgt. De persoonlijkheid, didactische en pedagogische vaardigheden en ervaring van de docent zijn misschien wel nog belangrijker dan alleen maar de theoretische kennis die hij of zij bezit. Wil je zeker zijn dat je goed en kwalitatief zangles krijgt, ga daarom in eerste hand op zoek naar een goede zangpedagoog.
Je zult er ook snel achter komen dat twee docenten die les geven volgens dezelfde methode niet op hetzelfde manier lesgeven, ook al is misschien de terminologie dat er gehanteert wordt hetzelfde. Elk docent heeft natuurlijk andere muziek- en docentopleidingen gevolgd en graden behaald, en heeft zijn of haar eigen achtergrond, specialisatie, en werkervaring als docent en uitvoerend zanger(es). Het is ook wenselijk dat een zangdocent zich levenslang blijft ontwikkelen d.m.v. nascholing, workshops of symposia.
Wanneer we het over zangmethodes hebben, is het ook goed om bewust te zijn van het feit dat niet elke docent die gebruik maakt van bepaalde methodes, voldoende kennis hebben van de technieken, filosofie en didactiek die bij de methode horen. Wil je goed en verantwoord les volgens een bepaalde methode, zoals bijvoorbeeld CVT of EVT, kies dan voor een erkende, geautoriseerde docent.
Hoe belangrijk de opleidingen en ervaring van de docent dan ook zijn, wat echt telt is jouw gevoel bij de docent. Heb je geen goed gevoel bij de docent ondanks dat hij of zij een indrukwekkende staat van dienst heeft, of een indrukwekkend verhaal op zijn of haar website, dan is het niet de beste docent voor jou. Luister daarom altijd naar je eigen gevoel, die weet wel als iets of iemand goed voor je is of niet!
Speciale doelen
Een goede zangdocent of geschikte aanpak kiezen is altijd belangrijk, maar er is zeker één speciale situatie waarin je zeer zorgvuldig moet kiezen. Dat is wanneer je stemproblemen hebt, of na een operatie op de stembanden. In deze speciale omstandigheden wil je er in elk geval zeker van zijn dat de docent les geeft volgens een methode waarin de fysiologie van de stem centraal staat, en niet vanuit een aanpak werkt waar er nauwelijks (of geen) aandacht wordt besteed aan de zangtechnische kant. Uiteraard is het in dit soort speciale situaties ook van belang dat de docent ervaring heeft met lesgeven aan de speciale doelgroep zangers met stemproblemen.
Jouw eigen verantwoordelijkheid als zanger
Ongeacht volgens welk methode je ook les krijgt, ben jij als zanger (ook) zelf verantwoordelijk voor je eigen ontwikkeling. Of je vooruit gaat heeft niet alleen te maken met hoe je les krijgt maar ook o.a. met hoe jij oefent en hoe je je lessen voorbereidt. Het is belangrijk dat je weet wat je tijdens je les wilt leren, of wat je tijdens een oefensessie wilt bereiken. Een docent kan je helpen om je doelen te structureren en een persoonlijk leerplan voor je maken. Daarna is het ook van jou zelf afhankelijk of het leerplan succesvol loopt of niet. De docent kan jou helpen om de juiste oefeningen te kiezen en om erachter te komen met wat je misschien verkeerd doet als een oefening niet goed werkt. Maar jij moet wel zelf het werk gaan doen.
Een zanger is ook verantwoordelijk voor zijn of haar eigen gedachten omtrent het zingen en leren. Om optimaal te kunnen leren is het noodzakelijk om je zelfkritiek, beperkende gedachten, en andere negatieve mentale “babbel” buiten de les- en oefenruimte te laten. Er zijn zangdocenten die hier speciale aandacht aan besteden, of je kunt baat hebben bij andere types coaching, bijvoorbeeld mentale coaching of NLP.
Hoe je naar Rome komt
Tot slot ga ik gebruik maken van een cliché, namelijk die over Rome en meerdere wegen. Dat geldt ook voor zingen. Je haalt misschien heel veel uit één methode of docent, maar dat betekent niet dat je ook van andere methodes of docenten kunt leren. Een andere aanpak kan wellicht net zo goed voor je zijn, en net zulke goede resultaten leveren. Sterker nog, meestal vergroot het jou kennis in de stem en in het zingen in het algemeen.
©2013 Katja Maria Slotte
Katja Maria Slotte
De van geboorte Finse, in Nederland woonachtige Katja Maria Slotte is als MMus afgestudeerd aan de Sibelius-Academy te Helsinki, met als studierichting muziekeducatie en zang lichte muziek. Ze studeerde Latin en Jazz zang aan de Hogeschool voor Kunsten in Rotterdam, en studeerde af als Authorised CVT Teacher aan het Complete Vocal Institute te Kopenhagen. Katja gaf zangles aan MBO/HBO theateropleidingen en muziekscholen, werkte als zangcoach voor koren en muziektheaterproducties en als docent muziek in het basis- en voortgezet onderwijs. Ze is werkzaam als freelancedocent, en combineert het geven van privézangles met het geven van gastlessen op conservatoria en nascholingen voor zang- en muziekdocenten in binnen- en buitenland. Naast haar werk als pedagoog is Katja ook actief als zangeres en muzikant.
Websites:
www.completevocalcoach.com
www.katjamaria.com
Katja is ook te vinden op YouTube, zie o.a.:
CVT Workshop & Masterclass http://www.youtube.com/watch?v=VS75BjKSO7g
Breath management for singing http://www.youtube.com/watch?v=xY6AeR1uVPc
Boost your singing practice with mini practice sessions http://www.youtube.com/watch?v=lh3Sa9z3Oyw
Working on a song one area at a time http://www.youtube.com/watch?v=WI-gjl7-6iY
