Katja Maria Slotte

Katja Maria Slotte, zangeres en authorised CVT zangdocent, schrijft regelmatig een column voor Vocalisten en Zangdocenten. Als je hierover mee wilt praten, kun je een reactie plaatsen!

Kennis over ons instrument - wel of niet nodig voor zangers?

Ook al weet je de namen van de spieren en de kraakbenen die gebruikt worden tijdens het zingen, dat maakt je nog geen betere zanger. Het is zeker ook mogelijk te (leren) zingen zonder de namen van iedere afzonderlijke spier te kennen, of precies te weten wat er gebeurt in het spraakkanaal tijdens het zingen! En ook al zou je de anatomie en fysiologie achter elk klank kennen als hulpmiddel bij het leren van zangtechniek, dan is het geen nuttige informatie als je het niet ook in de praktijk kunt toepassen.

Sommige zangers en docenten zijn bang om “te veel na te denken” over wat er gaande is in hun lichaam tijdens het zingen. Het argument dat zingen een “natuurlijke activiteit” is, wordt vaak gebruikt als een argument tegen “te veel nadenken” over techniek. Men is bang om de muzikaliteit, spontaniteit en expressie van het zingen weg te nemen als er gefocussed wordt op techniek. Soms krijgen zangers, die naar oplossingen zoeken op de vragen over hun stem, daarom het advies “laat gewoon de stem doen wat het van nature doet”. Maar net zoals we geen piano, dwarsfluit of elk ander muziekinstrument kunnen leren spelen door “het instrument te laten doen wat het van nature doet”, zo kunnen we ook niet leren zingen door gewoon “de stem te laten doen wat het van nature doet”. En we kunnen zeker niet alle vragen over de stem oplossen zonder, onder andere, naar de functies van het instrument (onze stem) te kijken.

Kennis over de anatomie en fysiologie van de stem - of van zangtechniek - moet voor zangers niet een doel op zich worden. Als je zangdocent wilt worden, dan is het daarentegen wél belangrijk dat je weet uit welke onderdelen het zang-instrument bestaat en hoe het allemaal werkt. Maar het kan, om allerlei redenen ook voor zangers nuttig zijn enige basiskennis te hebben over hoe hun instrument (de stem) werkt.

1. Als je weet hoe de stem werkt,  dan kun je ermee samenwerken in plaats van dat het tegen je werkt.

Dit helpt je sneller stemproblemen te herkennen en op te lossen, en het maakt het makkelijker voor je de zangtechnieken te begrijpen. Het kan daarom ook je leerproces versnellen. De stem reageert direct op wat je doet. Als een oefening op de juiste manier gedaan wordt, dan is het effect meteen merkbaar en je weet zeker dat je op het juiste spoor bent.

2. Het geeft ons de zekerheid dat we gezond bezig zijn.

Zingen moet altijd comfortabel aanvoelen. Wanneer het jeukt, krabt of pijn doet in je keel, dan is dit een teken dat je iets verkeerd doet. Als je enige kennis van je instrument hebt, dan kan je ook beter de signalen van je lichaam interpreteren en voorkomen je stem te belasten.

3. Het zal je helpen te begrijpen wat zuiver zingen betekent en wat je moet doen als je problemen hebt met intonatie.

Wanneer we het hebben over zangvaardigheden dan focussen veel mensen zich op het zuiver zingen. Helaas wordt ook tegenwoordig nog aan veel zangers, die problemen hebben met intonatie, verteld dat ze iets mankeren aan hun oren. Aan anderen wordt verteld dat ze toondoof zijn en beter gewoon hun mond kunnen houden. Zuiver zingen is een coördinatie tussen het horen van de toonhoogte en het in staat zijn te reproduceren. In staat zijn de juiste toonhoogte of intonatie te krijgen heeft vaak meer te maken met de zangtechniek dan dat het ligt aan onze oren. Als je weet hoe de stem werkt, dan kun je werkelijk iets doen aan “vals zingen”.

4. Het helpt je feit van fictie te onderscheiden.

Zangers worden vaak gebombardeerd met welgemeende, soms vage, adviezen zoals “zing vanuit je middenrif”, “zing in het masker”, enzovoort. Het betekent niet dat alle adviezen slecht zijn. Soms kunnen denkbeeldige afbeeldingen geweldige tools zijn om te leren. Maar een aantal van de adviezen die worden gegeven aan zangers zijn gewoonweg fictie en er bestaan veel mythen en misvattingen omtrent de stem. Als je (basale) kennis hebt over hoe de stem werkt en hoe verschillende geluiden geproduceerd worden, helpt het je goed, welgemeend maar vaag advies te onderscheiden van duidelijk slecht advies.

5. Het beschermt je van mensen uit de muziekwereld die geen (voldoende) kennis hebben van de stem.

Alleen omdat iemand een coach of producer is, of iemand is die gewerkt heeft met beroemde mensen, betekent het niet dat ze automatisch experts zijn in de stem. Deze mensen kunnen soms wel goede docenten zijn, en goed advies delen met je. Maar dit betekent niet dat alle uitspraken die ze doen over de stem toepasbaar zijn? haalbaar zijn op een gezonde manier. Wees ook op je hoede voor producten en methodes die gebaseerd zijn op pseudowetenschap of verkeerde informatie over de stem. En onthoud dat beroemde mensen geassocieerd met een methode, product, of zelfs een docent, niet gelijk staat aan onderzoek en kennis.

Hoeveel kennis van de stem is er dan nodig om te kunnen zingen?

Ik zou, om te beginnen, aan iedereen die zingt (of wil zingen) het volgende advies geven: zing, zing, zing! Denk niet eerst na over wat de spieren en kraakbeentjes doen, over stemplooimassa, gesloten of open neusholte...ga eerst zingen! Zing omdat je iets te vertellen hebt, zing omdat je jezelf wilt uitdrukken met muziek, zing omdat het jou plezier geeft. Of zing om er achter te komen wat er überhaupt gebeurt wanneer je zingt. Experimenteer met klanken en kijk welke klanken je makkelijk kunt maken, en waarmee je in de problemen komt tijdens het zingen.

Om überhaupt te zingen, moet je niet eerst alles over de stem weten! Zingen is communicatie, het is expressie, en emotie. Zangtechniek heb je alleen maar nodig als je een probleem tegenkomt of als je iets wil leren doen wat je nog niet kan. Techniek is slechts een hulpmiddel om jou stem te laten doen wat jij wilt. En kennis van je instrument kan weer een hulpmiddel zijn bij het leren van de techniek. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat je over techniek of anatomie nadenkt tijdens het optreden. Maar tijdens het leerproces zal je zangtechniek zeker nodig hebben, en hierbij kan het helpen om te weten hoe je instrument werkt.

Hoe veel je over de anatomie en fysiologie van je instrument wilt weten hangt van je persoonlijkheid, leerstijl en interesse af. Sommige zangers willen alleen weten wat ze moeten doen,  sommige zangers willen ook weten wat de reden is waarom ze het moeten doen. Een goede zangpedagoog kan zijn of haar kennis vertalen in hapklare informatie, en kan de juiste tools overbrengen op een manier dat aansluit op je leerstijl. Het is volkomen mogelijk om zangtechniek te leren zonder een uitgebreide lezing over anatomie te krijgen. Maar je hebt wel tijdens het zingen met allerlei lichaamsdelen te maken. Soms moet je deze lichaamsdelen leren “sturen”, bijvoorbeeld voor het makkelijker halen van een hoge toon of voor het veranderen van klankkleur. Wees er wel bewust van dat kennis van anatomische terminologie niet hetzelfde is als lichaamsbewustzijn. Ook al ken je de namen van elk spier in je lichaam of van elk onderdeel van het strottenhoofd, het helpt je niet bij het (leren) zingen als je lichaamsbewustzijn laag is.

Onlangs las ik in het boek van Dr. Jenevora Williams [1] een mooie verlijking van kennis van de stem aan een handleiding voor het besturen en onderhouden van een auto. Als je een auto rijdt, moet je weten hoe je het bestuurt en waar je brandstof in doet. Ben je zanger, is het dus handig om te weten hoe je je eigen stem “bestuurt” zodat je het repertoire van je keuze kunt zingen. Een professionele zanger moet net iets meer kennis hebben over het instrument, dan iemand die voor zijn hobby zingt. Net als een professionele bestuurder van een raceauto of een bestuurder van bijvoorbeeld een “emergency vehicle” die zijn voertuig onder andere omstandigheden moet besturen dan een “gewone automobilist”. De zangdocent vergelijkt Williams met de automonteur bij de garage: hij of zij moet voldoende kennis van de stem hebben, zijn kennis kunnen toepassen en overdragen aan verschillende stemtypes [situaties, leerstijlen, leeftijden, enzovoort].

Als ik mijn titelvraag zou beantwoorden vanuit Dr. Williams haar fantastische vergelijkenis van de stem met een auto, dan zou het antwoord luiden: Je hoeft niet eerst je hele auto te demonteren en weten welk onderdeel precies wat doet, om het te kunnen gebruiken. Maar het kan wel handig zijn dat je enige kennis hebt van het besturen en onderhouden van je auto. Zo voorkom je dat je schade aan je auto krijgt zoals bijvoorbeeld rijden in de verkeerde versnelling of met je handrem erop, en niet weten wat er aan de hand is als een lampje gaat branden. Dan hoef je niet elke keer naar de garage, maar kan je bijvoorbeeld de koelvloeistof ook zelf bijvullen. En als je garage zegt dat je motorolie in je koelvloeistofbak moet doen, nou, dan weet je dat je beter bij een andere garage terecht kan!

©2013 Katja Maria Slotte

 

Katja Maria Slotte

De van geboorte Finse, in Nederland woonachtige Katja Maria Slotte is als MMus afgestudeerd aan de Sibelius-Academy te Helsinki, met als studierichting muziekeducatie en zang lichte muziek. Ze studeerde Latin en Jazz zang aan de Hogeschool voor Kunsten in Rotterdam, en studeerde af als Authorised CVT Teacher aan het Complete Vocal Institute te Kopenhagen. Katja gaf zangles aan MBO/HBO theateropleidingen en muziekscholen, werkte als zangcoach voor koren en muziektheaterproducties en als docent muziek in het basis- en voortgezet onderwijs. Ze is werkzaam als freelancedocent, en combineert het geven van privézangles met het geven van gastlessen op conservatoria en nascholingen voor zang- en muziekdocenten in binnen- en buitenland. Naast haar werk als pedagoog is Katja ook actief als zangeres en muzikant.

Websites:
www.completevocalcoach.com
www.katjamaria.com

Katja is ook te vinden op YouTube, zie o.a.:

CVT Workshop & Masterclass http://www.youtube.com/watch?v=VS75BjKSO7g

Breath management for singing http://www.youtube.com/watch?v=xY6AeR1uVPc

Boost your singing practice with mini practice sessions http://www.youtube.com/watch?v=lh3Sa9z3Oyw

Working on a song one area at a time http://www.youtube.com/watch?v=WI-gjl7-6iY


[1] J. Williams: Teaching Singing to Children and Young Adults, 2013.

 

 

Similar Articles

Leave a Reply

Top